Dr. John's Commentary on Corruption Practices in the Local Government

Sa Ilalim ng Bandila: Isang Komentaryo sa Mukhang Totoo Pero Bulok—Korapsyon sa Lokal na Pamahalaan

Ni  Dr. Rodolfo John Ortiz Teope

Bilang isang anak ng bayan, manunulat, at matagal nang naglilingkod sa larangan ng pamahalaan, mahirap hindi mapailing tuwing makakabalita tayo ng panibagong kaso ng korapsyon—lalo na sa antas ng lokal na pamahalaan. Sa dami ng isyung kinakaharap ng ating bansa, tila isa ito sa pinaka-matagal nang sugat na hindi maghilom-hilom. Parang kasintamis ng pangakong serbisyo publiko ngunit kasintalim ng kutsilyo ang likod nito—hindi mo alam kung kailan ka sasaksakin.

Ang LGU: Haligi o Halimaw ng Komunidad?

Sa ideyal na pananaw, ang LGU ang pinakamalapit sa mamamayan. Ito ang dapat tumutugon sa ating pang-araw-araw na pangangailangan—kalinisan, kalsada, serbisyong medikal, edukasyon, at seguridad. Ngunit sa maraming kaso, ito rin ang naging sentro ng katiwalian. Mula sa barangay hanggang sa mga provincial capitol, maraming LGU ang naging parang pribadong negosyo ng mga politiko—pamilya ang pinauupo, pondo ang pinagsasamantalahan, at proyekto ang ginagawang negosyo.

Madalas nating naririnig ang katagang “gobyernong magnanakaw”—pero napapansin ba natin kung saan ito nagsisimula? Hindi lang sa Malacañang, kundi sa mga munisipyo, lungsod, at barangay hall na kabisado natin ang estruktura pero hindi ang mga palusot sa loob.

Paano Nagsisimula ang Korapsyon?

Simple lang. Ang korapsyon ay nagsisimula sa maliit: “Cash advance” na hindi sinusoli, “ghost employee” sa payroll, “overpricing” ng bandpaper, o mga “travel allowance” na hindi naman nagamit sa opisyal na lakad. Unti-unti itong lumalaki: ang maliit na ‘lagay’ ay lumalaki, ang simpleng pabor ay nauuwi sa milyong kontrata.

Kapag hindi ito napansin o pinabayaan, ang sistema ay natututo. At ang nakakatakot, ang tao mismo ang naa-adjust. Nawawala ang konsensiya. Sabi nga ng isang kilalang kasabihan: “What you tolerate, you encourage.” At iyan ang naging kultura sa maraming LGU—isang kultura ng pagpapalusot, ng pagbubulag-bulagan, at ng pagpapatahimik.

‘Political Dynasty’ at Patronage System: Ugat ng Katiwalian

Isa sa pinakamatinding sanhi ng korapsyon sa LGU ay ang malalim na pagkaugat ng political dynasty. Kapag iisang pamilya ang paulit-ulit na namumuno, ang mga tseke, kontrata, permit, at proyekto ay tila personal nilang negosyo. Walang check and balance. Ang barangay captain ay anak ng mayor, ang SK chairman ay pamangkin, at ang municipal engineer ay kumpare.

Nawawala ang accountability. At kapag ang pamahalaan ay hindi na accountable sa taong-bayan, sino pa ang magtutuwid?

Bukod pa rito, lumala ang patronage politics. Hindi nakabase sa kakayahan o plataporma ang eleksyon, kundi sa padulas, ayuda, bigas, o cash envelope. Ang masakit, hinahayaan natin ito—dahil minsan, kahit alam nating mali, sa gutom at kahirapan, tumatanggap tayo.

Mga Proyekto: Paborito ng mga Magnanakaw

Tingnan natin ang kalakaran. Maraming LGUs ang may mga proyekto—mula sa road concreting, multi-purpose halls, covered courts, day care centers. Pero ilan dito ang tunay na kailangan? Ilan ang tapos pero may diperensya? Ilan ang overpriced?

Sa isang bayan sa Luzon, may multi-purpose hall na nagkakahalaga raw ng ₱10 milyon. Pero nang tanungin ang contractor, ₱4 milyon lang daw ang totoong gastos. Saan napunta ang ₱6 milyon? Sa “standard SOP” ng mga opisyal.

May mga public market na laging pinapa-renovate taon-taon kahit hindi naman nasisira. Bakit? Dahil sa bawat “renovation,” may bagong budget, bagong bidding, at bagong pagkakataon para kumita ang mga ‘buwaya.’

“Transparency” na Peke

Maraming LGU ang may mga tarpaulin na may nakasulat: “Tapat at Serbisyong Totoo.” Pero kapag binisita mo ang opisina at humingi ng kopya ng Annual Investment Plan, maglalabas ng 100 rason kung bakit hindi nila maibigay. Wala daw sa opisina ang may hawak. Kailangan daw ng sulat. Confidential daw.

Ano ang tunay na dahilan? Simple lang—ayaw nilang makita ng publiko kung saan napupunta ang pera.

Transparency without access is a lie. At habang itinatago ng LGU ang kanilang mga financial statements, procurement records, at real-time reporting, lalong lumalalim ang hinala ng mamamayan.

Saan Napupunta ang IRA?

Ang Internal Revenue Allotment (IRA) ay pondo mula sa national government na ibinibigay sa LGUs. Milyon-milyong piso kada taon. Sa isang bayan sa Visayas, mahigit ₱200 milyon ang IRA kada taon—pero bakit tila walang pagbabago sa komunidad? Bakit nananatiling palpak ang health center? Bakit walang maayos na ambulance?

Simple lang ang sagot: hindi lahat ng pondo ay napupunta sa serbisyo. May bahagi nito ang napupunta sa ‘commission,’ ‘consultation fee,’ ‘mobilization fee,’ at sa mga proyektong hindi ma-trace. Sa madaling salita: ninanakaw.

Paano Masusugpo ang Korapsyon?

Hindi sapat ang audit ng COA. Hindi rin sapat ang report ng DILG. Kailangan ng mas makapangyarihang mamamayan. Kailangang matutong magtanong, magbasa ng financial reports, dumalo sa public hearing, at ipaglaban ang karapatan sa impormasyon.

Kailangan din ng mas matalinong pagboto. Tigil na ang pagboto base sa apelyido, kanta sa jingle, o pamimigay ng sardinas. Ang LGU ay hindi lugar para sa artista, haciendero, o trapo. Ito ay dapat pinamumunuan ng matino, mahusay, at may malasakit.

Mahalaga rin ang papel ng civil society organizations, media, at academe. Kung may tiwala sa isa’t isa, mas madaling bantayan ang pamahalaan. Transparency thrives in collective vigilance.

May Pag-asa Pa Ba?

Oo, may pag-asa. Sa kabila ng lahat, marami pa rin tayong local government officials na tunay na naglilingkod. May mga bayan na transparent ang pondo. May mga lungsod na hindi padalus-dalos sa paggasta. May mga gobernador na hindi galing sa political clan ngunit nanalo dahil sa plataporma.

Kung kaya nila, kaya rin ng iba. Kailangan lang natin ng kultura ng integridad at pagpapakatao. Hindi natin kailangan ng superhero—kailangan lang natin ng mga lider na may tunay na malasakit.

Pagtatapos: Panahon ng Pagtuwid

Ang katiwalian sa LGU ay hindi simpleng problema. Isa itong matagal nang sugat na kailangang gamutin hindi lang ng batas kundi ng konsensya. Hindi ito laban ng iilan kundi laban ng bawat Pilipino. Ang tanong: Handa na ba tayong lumaban?

Kapag pinabayaan nating mamayani ang korapsyon, tayo mismo ang nawalan—ng kalsada, ng eskwela, ng ospital, at higit sa lahat, ng dangal. Ngunit kapag tayo’y tumindig, nagtanong, at naging mapanuri, may pag-asa pa tayong makakita ng Pilipinas na hindi lang maganda sa tarpaulin, kundi tunay na maayos, makatao, at malinis mula sa barangay hanggang sa Malacañang.